CAF thay đổi lịch thi đấu AFCON: Sự đánh đổi giữa bản sắc và FIFA
BongDa.com.vnQuyết định chuyển AFCON sang chu kỳ 4 năm hứa hẹn lợi ích kinh tế nhưng gây tranh cãi lớn. Liệu bóng đá châu Phi có đang đánh mất bản sắc và quyền tự quyết trước áp lực từ FIFA cùng bài toán nan giải về khí hậu?
Ngày 21/12/2025 có thể sẽ được ghi nhớ như một cột mốc định hình lại hoàn toàn diện mạo của bóng đá lục địa đen. Tại Rabat, Morocco, Chủ tịch Liên đoàn bóng đá châu Phi (CAF), Patrice Motsepe, đã công bố một quyết định mang tính "địa chấn": Từ năm 2028, Cúp bóng đá các quốc gia châu Phi (AFCON) sẽ chuyển sang tổ chức bốn năm một lần, thay vì hai năm một lần như truyền thống lâu đời.
Đi kèm với đó là sự ra đời của giải Nations League châu Phi từ năm 2029. Quyết định này, dù được bao bọc bởi những hứa hẹn về sự ổn định tài chính và chuyên nghiệp hóa, lại đang dấy lên những tranh luận gay gắt về việc liệu bóng đá châu Phi có đang đánh mất bản sắc và sự tự chủ của mình khi đối diện cái bóng quá lớn của FIFA hay không.
Thoạt nhìn, lý lẽ của người đứng đầu CAF về sự thay đổi này mang đầy tính thực tế và kinh tế. Ông lập luận rằng bóng đá châu Phi cần "độc lập tài chính bền vững". Việc tổ chức giải đấu với chu kỳ dài hơn, theo lý thuyết, sẽ tạo ra sự khan hiếm, từ đó thu hút các nhà tài trợ lớn và nâng cao giá trị thương mại, minh chứng bằng việc tăng tiền thưởng cho nhà vô địch lên 10 triệu đô la.
Quan trọng hơn, sự thay đổi này nhằm giải quyết bài toán nan giải muôn thuở: Xung đột lợi ích giữa Đội tuyển quốc gia và các câu lạc bộ chủ quản tại châu Âu. Trong nhiều năm, các cầu thủ châu Phi luôn bị đặt vào thế "bánh mì kẹp thịt".
Họ buộc phải lựa chọn giữa lòng yêu nước và trách nhiệm với câu lạc bộ chủ quản. Ông Motsepe đã đúng khi lo ngại rằng tần suất dày đặc của AFCON khiến cầu thủ châu Phi bị "mất giá" trên thị trường chuyển nhượng, khi các đội bóng châu Âu ngần ngại ký hợp đồng với những ngôi sao sẽ vắng mặt hàng tháng trời vào giai đoạn khốc liệt nhất của mùa giải.
Việc giãn cách chu kỳ tổ chức giúp lịch thi đấu của CAF "hòa nhịp" với dòng chảy của bóng đá thế giới, về lý thuyết là một bước đi chuyên nghiệp hóa cần thiết. Tuy nhiên, đằng sau tấm màn nhung của sự "hiện đại hóa" là cái bóng bao trùm của FIFA.
Sự hiện diện của các quan chức cấp cao FIFA tại Rabat, và việc thay đổi này trùng khớp hoàn toàn với mong muốn từng được Chủ tịch FIFA, Gianni Infantino bày tỏ năm 2020 (khi ông gọi chu kỳ 2 năm là "vô dụng"), khiến người ta không khỏi nghi ngờ về tính tự chủ của CAF.
Cựu chủ tịch CAF, Issa Hayatou từng kiên quyết bảo vệ chu kỳ 2 năm như một đặc thù văn hóa, một lễ hội bóng đá không thể thiếu của lục địa này. Việc từ bỏ nó để chạy theo mô hình chuẩn hóa của FIFA có thể được xem là một sự "thỏa hiệp", hay nặng nề hơn, là sự phục tùng trước áp lực quốc tế, đánh đổi bản sắc lấy sự hội nhập.
Hơn nữa, việc chuyển đổi này mang đến những rủi ro thực tế về mặt tổ chức mà CAF dường như chưa có lời giải thỏa đáng. Mục tiêu là để AFCON không xung đột với World Cup và diễn ra cùng năm với EURO.
Nhưng điều này đẩy AFCON vào một cuộc chiến truyền thông không cân sức. Nếu tổ chức vào mùa hè để chiều lòng các câu lạc bộ châu Âu, AFCON sẽ phải cạnh tranh trực tiếp về bản quyền truyền hình và sự chú ý với EURO, giải đấu vốn đã có sức hút toàn cầu vượt trội.
Liệu khán giả trung lập sẽ chọn xem một trận đấu vòng bảng AFCON hay một trận đại chiến tại EURO?
Thêm vào đó là yếu tố khí hậu, biến số khó lường nhất của lục địa đen. Châu Phi không phải là một khối đồng nhất về thời tiết. Việc ép giải đấu vào mùa hè phương Tây (tháng 6-7) đồng nghĩa với việc đối mặt với mùa mưa bão tại hầu hết các quốc gia vùng cận Sahara.
Điều này vô tình thu hẹp danh sách các quốc gia có khả năng đăng cai, tước đi cơ hội mang bóng đá đỉnh cao đến những vùng đất nghèo khó nhưng giàu đam mê, đi ngược lại tôn chỉ phát triển bóng đá toàn diện.
Giải pháp thay thế mang tên "Nations League châu Phi" cũng để lại nhiều dấu hỏi. Chia nhỏ giải đấu theo khu vực để giảm chi phí di chuyển có thể khiến giải đấu trở nên nhàm chán với những cặp đấu lặp lại, thiếu đi tính bất ngờ và sự giao thoa văn hóa, những "gia vị" làm nên sức hấp dẫn của AFCON.
Tóm lại, việc thay đổi lịch thi đấu AFCON là một canh bạc lớn của Patrice Motsepe và CAF. Ở góc độ tích cực, nó có thể giúp nâng tầm vị thế cầu thủ châu Phi và cải thiện tình hình tài chính. Nhưng ở chiều ngược lại, nó đe dọa biến giải đấu giàu cảm xúc nhất hành tinh trở thành một bản sao nhạt nhòa, nép mình dưới cái bóng của EURO và chịu sự chi phối của FIFA.
"Sự độc lập tài chính" mà Motsepe hướng tới có lẽ đã phải đánh đổi bằng một phần sự độc lập trong quyết sách và bản sắc riêng biệt của bóng đá châu Phi. Chỉ thời gian mới có thể trả lời liệu sự đánh đổi này có xứng đáng hay không, nhưng chắc chắn, AFCON mà chúng ta từng biết đã chính thức thay đổi mãi mãi.
Để tìm hiểu thêm về lịch sử AFCON, độc giả có thể tham khảo qua bài viết: Lịch sử Cúp Bóng đá châu Phi (AFCON): Hành trình hơn sáu thập kỷ thống nhất lục địa đen.
