AFCON 2025 phơi bày quyền lực của châu Âu trong bóng đá thế…

Ngày 19/12 sắp tới, không khí tại Morocco đang nóng lên hơn bao giờ hết khi quốc gia này chuẩn bị khai màn Cúp bóng đá châu Phi (AFCON). Với một lục địa mà 60% dân số dưới 25 tuổi và bóng đá được coi như một "tôn giáo", sự kiện này lẽ ra phải là đỉnh cao của sự tôn vinh.

Thế nhưng, đằng sau ánh đèn sân khấu tại Rabat hay Casablanca là một thực tế chua chát: Giải đấu danh giá nhất châu Phi đang bị FIFA và bóng đá châu Âu xem nhẹ, đẩy vào một lịch thi đấu khắc nghiệt và thiếu sự chuẩn bị đến mức vô lý.

Vấn đề nhức nhối đầu tiên nằm ở thời gian chuẩn bị. Trong lịch sử từ năm 1957, chưa bao giờ AFCON lại bị ép vào khung giờ Giáng sinh và Năm mới như hiện tại. Việc FIFA ấn định ngày 15/12 là thời điểm các câu lạc bộ châu Âu nhả người cho một giải đấu khởi tranh vào ngày 21/12 là một sự sỉ nhục đối với công tác chuyên môn.

Như huấn luyện viên Patrice Beaumelle của Angola đã thẳng thắn chỉ trích: "Bạn không thể chuẩn bị một đội bóng mạnh chỉ trong hai hoặc ba buổi tập". Sự chuẩn bị sơ sài này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe của các cầu thủ.

Các ngôi sao hàng đầu lục địa đen vừa phải vắt kiệt sức tại các giải vô địch quốc gia châu Âu đã phải ngay lập tức bước vào cuộc chiến sinh tử ở cấp độ đội tuyển quốc gia.

Tại sao một giải đấu lớn như AFCON lại phải chịu sự "áp bức" về thời gian như vậy? Câu trả lời nằm ở sự ưu tiên tuyệt đối của FIFA dành cho bóng đá châu Âu. Việc chọn thời điểm tổ chức vào tháng 12 và tháng 1 không phải vì lợi ích của người hâm mộ châu Phi, mà để tránh xung đột với Champions League và Europa League.

Điều này phơi bày một sự thật trần trụi: Trong mắt các nhà quản lý bóng đá toàn cầu, lợi ích tài chính của những gã khổng lồ châu Âu luôn đứng trên giá trị truyền thống và niềm tự hào của cả một lục địa.

Thái độ hờ hững của Chủ tịch FIFA, Gianni Infantino càng làm sâu sắc thêm nỗi đau này. Từ việc gọi AFCON là giải đấu "vô dụng" cho đến đề xuất tổ chức 4 năm một lần giống như EURO, ông dường như đang phớt lờ cấu trúc kinh tế đặc thù của bóng đá châu Phi.

Không giống như UEFA có Champions League là "con gà đẻ trứng vàng" quanh năm, CAF phụ thuộc gần như hoàn toàn vào AFCON để duy trì dòng tiền. Khoản doanh thu hơn 1 tỷ USD từ bản quyền truyền thông và tiếp thị sắp tới chỉ có thể được đảm bảo nếu giải đấu duy trì tần suất hai năm một lần.

Việc ép buộc thay đổi chu kỳ tổ chức không chỉ là vấn đề lịch thi đấu, mà là một đòn giáng mạnh vào sự tồn vong về tài chính của bóng đá châu Phi.

Bên cạnh đó, các nhà quản lý dường như cũng quên mất yếu tố khí hậu khắc nghiệt và đa dạng của châu lục này. Việc ấn định một khung thời gian cố định cho toàn bộ 54 quốc gia là điều bất khả thi về mặt tự nhiên, nhưng FIFA vẫn cố tình áp đặt một khuôn mẫu "phương Tây" lên một thực thể có đặc thù riêng biệt. 

Tuy nhiên, giữa những tranh cãi về lịch thi đấu, người hâm mộ không thể phủ nhận khát vọng cháy bỏng của nước chủ nhà Morocco. Đối với "Những chú sư tử Atlas", AFCON 2025 không chỉ là một giải đấu, mà là cuộc tổng duyệt cho World Cup 2030 và là cơ hội để chấm dứt cơn khát danh hiệu kéo dài nửa thế kỷ.

Áp lực lên vai Walid Regragui là cực lớn. Sau kỳ tích lọt vào bán kết World Cup 2022, người dân Morocco sẽ không chấp nhận bất cứ kết quả nào khác ngoài chức vô địch vào ngày 18/1. Nhưng liệu một đội bóng có thể lên ngôi một cách thuyết phục khi các trụ cột bị vắt kiệt sức và chỉ có vài ngày để tập chiến thuật cùng nhau?

Nhìn rộng hơn, cuộc khủng hoảng lịch thi đấu của AFCON 2025 là một tiếng chuông cảnh tỉnh về sự mất cân bằng quyền lực trong bóng đá thế giới. Khi một quan chức cấp cao của FIFA thừa nhận quản lý lịch thi đấu toàn cầu hiện tại là "không hiệu quả", đó là một lời thú nhận muộn màng.

Bóng đá châu Phi cần được đối xử bằng sự tôn trọng tương xứng với những gì lục địa này đã đóng góp cho nền bóng đá toàn cầu. Họ không nên là "vật tế thần" để làm trống lịch trình cho các giải đấu châu Âu, cũng không nên là nơi để FIFA thử nghiệm các ý tưởng thương mại.

AFCON 2025 sẽ vẫn diễn ra với sự cuồng nhiệt vốn có của nó, bởi tình yêu bóng đá của người dân châu Phi là không gì lay chuyển được. Thế nhưng, nếu FIFA và CAF không ngồi lại để tìm ra một tiếng nói chung, tôn trọng giá trị riêng biệt của lục địa này, thì những giải đấu tiếp theo sẽ tiếp tục bị băm nát bởi các lợi ích nhóm.

Bóng đá châu Phi xứng đáng có một vị thế công bằng hơn, nơi những cầu thủ như Mohamed Salah hay Victor Osimhen được trở về phục vụ quê hương với niềm tự hào và sự chuẩn bị tốt nhất, chứ không phải trong tâm thế của những người "chạy sô" giữa hai đầu lục địa.

Để tìm hiểu thêm về lịch sử AFCON, độc giả có thể tham khảo qua bài viết: Lịch sử Cúp Bóng đá châu Phi (AFCON): Hành trình hơn sáu thập kỷ thống nhất lục địa đen.