Chelsea, Strasbourg và mô hình "đội vệ tinh" gây tranh cãi

Có một CLB nhỏ, không quá hào nhoáng, đang chơi bóng ở một “mỏ” tài năng của thế giới. Thế nhưng giải đấu nơi CLB nhỏ ấy góp mặt đã bị “bẻ gãy” bởi một xu hướng kéo dài khoảng 30 năm của bóng đá châu Âu, tiền từ các quốc gia giàu có và các quỹ đầu tư nước ngoài. Đây là kiểu môi trường mà dòng tiền gần như vô hạn có thể làm méo mó cạnh tranh, khi các rào chắn chống chi tiêu kiểu “lấy tiền đè người” không đủ mạnh.

Trong giải đó, một thế lực thuộc sở hữu của chính phủ giàu nhất thế giới đã vô địch 11 trong 13 mùa gần nhất. Điều đáng nói là họ không chiến thắng theo kiểu phát hiện tài năng bị định giá thấp hay phát minh một lối chơi mới. Họ đơn giản trả lương cầu thủ khoảng 202 triệu USD mỗi năm, gần gấp đôi đội chi lương cao thứ hai, khoảng 110 triệu USD, còn phần còn lại của giải không đội nào vượt 72 triệu USD.

Dù vậy, CLB nhỏ này vẫn cố thu hẹp khoảng cách bằng cách làm khác đi. Quỹ lương của họ chỉ 38 triệu USD. CLB ấy từng chỉ vô địch quốc nội một lần vào năm 1979, còn rơi xuống hạng ba vào năm 2016, nhưng đã hồi sinh nhờ đặt cược vào cầu thủ trẻ theo cách hiếm thấy.

Đáng lẽ Strasbourg phải là một trong những câu chuyện hấp dẫn nhất mùa giải. Nhưng họ không được nhìn nhận như vậy, vì Strasbourg hiện thuộc sở hữu của cùng nhóm người đang nắm Chelsea, đội bóng Ngoại hạng Anh từng chi hơn 1 tỷ USD để mua sắm đội hình. Thay vì trở thành biểu tượng chống lại bất bình đẳng, Strasbourg lại là một ví dụ mới của bất bình đẳng, trên thực tế đang bị biến thành “đội vệ tinh” của Chelsea.

“Đội vệ tinh” không phải khái niệm mới

Trong thể thao, mô hình “farm team” hay “đội vệ tinh” vốn nổi tiếng ở bóng chày Mỹ, nơi Branch Rickey từng tạo ra hệ thống các đội nhỏ làm “bãi thử” để phát triển cầu thủ trẻ. Ý tưởng cốt lõi rất rõ ràng: nếu tự sở hữu một đội nhỏ, bạn kiểm soát nhiều cầu thủ hơn đối thủ, kiểm soát cả hợp đồng lẫn cách họ tập luyện và trưởng thành. Mô hình ấy hiệu quả đến mức các đội bóng chày lớn đều làm theo.

Todd Boehly, một phần của BlueCo, nhóm mua Chelsea năm 2022, xuất thân từ môi trường thể thao Mỹ nên tư duy “hệ thống hóa” như vậy không xa lạ. Trong giai đoạn đầu, Chelsea gây chú ý bằng hàng loạt “đổi mới” mang màu sắc tài chính, kéo dài hợp đồng để giãn phí chuyển nhượng, xoay vòng các tài sản nhằm phù hợp quy định chi tiêu của Ngoại hạng Anh. Chelsea gom rất nhiều cầu thủ trẻ, nhưng vẫn bị nghi ngờ về khả năng đưa ra những quyết định tinh tế để biến một đội top 4 thành ứng viên vô địch.

Với Strasbourg, họ đang làm điều có vẻ tạo lợi thế thật sự: sở hữu một CLB ở giải đấu cạnh tranh để làm trạm phát triển và trung chuyển cầu thủ.

Vì sao “học viện” và “cho mượn” đều có vấn đề

Về lý thuyết, học viện của các CLB lớn là nơi biến cầu thủ trẻ thành cầu thủ đội một. Nhưng khoảng cách giữa bóng đá học viện và bóng đá đỉnh cao ở một giải hàng đầu là quá lớn. Khi một đội quá mạnh, cầu thủ trẻ có thể tập cùng dàn sao mỗi ngày nhưng lại hiếm khi được đá vì áp lực thành tích. Trường hợp Arsenal mùa này với Myles Lewis-Skelly và Ethan Nwaneri là ví dụ tiêu biểu: họ lên đội một nhưng gần như không có cơ hội đá chính ở Ngoại hạng Anh trong nửa đầu mùa.

Giải pháp phổ biến khác là cho mượn. Nhưng cho mượn cũng đầy rủi ro: CLB nhận mượn không có động lực dài hạn để ưu tiên cầu thủ trẻ của bạn, HLV của họ cần thắng để giữ ghế nên thường tin người giàu kinh nghiệm hơn. Bài viết nêu ví dụ Harvey Elliott của Liverpool, được cho Aston Villa mượn nhưng thời lượng thi đấu rất ít.

Đặt trong bức tranh đó, việc Chelsea sở hữu Strasbourg tạo ra “đường ống” gần như hoàn hảo. Cầu thủ trẻ của Chelsea có thể sang một đội bóng thuộc cùng hệ sinh thái, được bảo đảm môi trường chiến thuật gần với Ngoại hạng Anh, và quan trọng nhất là có cơ hội ra sân thật sự.

Một đại diện các hội cổ động viên Strasbourg, tên Alexandre, nói rằng họ không muốn CLB trở thành “đội vệ tinh”, vì Strasbourg có lịch sử và truyền thống địa phương mạnh, các quyết định nên vì lợi ích Strasbourg. Nhưng điều đó không diễn ra theo cảm nhận của họ.

Chelsea có thể phản bác rằng chỉ vài cầu thủ Strasbourg mượn từ Chelsea nên gọi “đội vệ tinh” là không chính xác. Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở con số cho mượn, mà ở cách Strasbourg được dùng như trung tâm phát triển và trạm trung chuyển. Tháng 9, thông tin Strasbourg đồng ý để ngôi sao Emmanuel Emegha chuyển sang Chelsea mùa tới càng củng cố cảm giác ấy.

Tương lai của bóng đá châu Âu có thể là sở hữu đa CLB

Sở hữu đa CLB đã tăng mạnh, Red Bull, City Football Group, nhiều ông chủ Ngoại hạng Anh đều tham gia. UEFA có quy định hạn chế các đội cùng chủ sở hữu cùng dự một giải châu Âu, nhưng không cấm các tập đoàn đa CLB tồn tại.

Một chuyên gia từ Twenty First Group nhận định nhiều nhóm xem đa CLB như đòn bẩy để tiếp cận, phát triển và bán cầu thủ, nhưng thành công thực tế không nhiều, vì vận hành rất khó. Dù vậy, Chelsea đang là một trong những ví dụ “tích cực hóa” mô hình mạnh nhất và cũng công khai nhất.

Phần còn lại là câu hỏi về bản sắc. Với nhiều cổ động viên, CLB không chỉ là một tài sản để tối ưu hóa hiệu quả, mà là một phần cộng đồng. Strasbourg có thể mạnh hơn nhờ nguồn lực mới, nhưng cảm giác bị biến thành công cụ phục vụ một CLB Ngoại hạng Anh lớn hơn khiến nhiều người phản đối.

Nếu không có luật ngăn một nhóm sở hữu nhiều CLB, mô hình Chelsea, Strasbourg có thể không phải điểm kết, mà là điểm khởi đầu của một thực tế mới, nơi Ngoại hạng Anh được đặt lên trước, và những phần còn lại phải chấp nhận cái giá đi kèm.

Mời quý độc giả tìm hiểu thêm về cách dòng tiền đang tác động mạnh mẽ như thế nào đến thế giới thể thao qua bài viết PIF: Cỗ máy nghìn tỷ và tham vọng tái thiết Saudi Arabia.